همان‌طور که در مقالات مربوط به معرفی هاب‌های لجستیکی شرح داده شد، به‌منظور تجمیع فعالیت‌های مرتبط با لجستیک و حمل‌ونقل کالا در بعد داخلی یا بین‌المللی و در جهت بهینه‌سازی فرآیندها و کاهش هزینه‌ها از مراکز لجستیکی استفاده می‌شود. دهکده لجستیک نیز مرکز لجستیکی با ظرفیت و سطح عملکردی بالا، دارای حیطه فعالیت و گستره غالباً بین‌المللی (صادرات، واردات، ترانزیت) است. در این مقاله قصد داریم به شرح دهکده لجستیک چیست و جایگاه آن در مراکز لجستیک بپردازیم.
جایگاه دهکده لجستیک در مراکز لجستیک
بنا بر آنچه گفته شد، می‌توان دسته‌بندی کلی مراکز لجستیک در کشور را مطابق شکل زیر بیان نمود. در این شکل دهکده لجستیک و همه انواع مراکزی که به‌نوعی خدمات لجستیک در آن‌ها ارائه می‌شود نمایش داده‌شده‌اند. نکته حائز اهمیت در این شکل عدم تأثیر مستقیم حجم عملکرد هر مرکز در این دسته‌بندی است. چرا که این دسته‌بندی بر اساس کارکردهای لجستیکی، دسترسی‌های حمل‌ونقلی و حیطه جغرافیایی صورت گرفته است.
شایان یاد است دسته‌هایی که با رنگ طوسی در شکل نمایش داده شده‌اند، مربوط به مراکزی هستند که ایجاد و پیوستن آن‌ها به شبکه لجستیک کشور از سوی ستاد مراکز لجستیک کشور پیگیری می‌شود و دسته‌هایی که با رنگ آبی نمایش داده‌شده‌اند مربوط به مراکزی هستند که به‌طور مستقل از ستاد مراکز لجستیک کشور مدیریت می‌شوند. همان‌طور که در شکل پیداست، دهکده‌های لجستیک ازجمله مراکزی هستند که ستاد مراکز لجستیک کشور، احداث آن را موردبررسی قرار می‌دهند.
در ادامه این بخش قصد داریم تا به تعریف کامل دهکده لجستیک بپردازیم.
دهکده لجستیک چیست
دهکده‌های لجستیک سطحی از مراکز لجستیک هستند که علاوه بر ایفای نقش ملی در ارائه خدمات به بارهای داخلی، به‌طور عمده و فعال در حمل‌ونقل بین‌المللی فعالیت می‌نمایند و به‌خصوص خدمات مربوط به تشریفات گمرکی را به جریان‌های کالایی که یک سر مسیر آن‌ها خارج از مرزهای کشور باشد ارائه می‌نمایند. سایر خدمات لجستیکی مانند حمل‌ونقل ترکیبی، خدمات ارزش‌افزوده و خدمات نگهداری نیز از اجزای اصلی این مراکز هستند.
نکته حائز اهمیت در این مراکز وجود کارکردی به نام «بندر خشک» است. بندر خشک منطقه‌ای محصور در داخل دهکده لجستیک است که جهت ترکیب، توزیع، تخلیه، بارگیری، نگهداری، بازرسی‌های قانونی مربوط به جابجایی و انجام تشریفات و کنترل‌های گمرکی مرتبط با کالاهای بین‌المللی فعالیت می‌نماید.
در عمل وجه تمایز دهکده لجستیک با مراکز لجستیک سطوح پایین‌تر وجود بندر خشک و به‌تبع آن تبادلات بین‌المللی در آن است. بر این اساس تعریف دهکده لجستیک مطابق شرح زیر است:
- دهکده لجستیکی با ظرفیت و سطح عملکردی بالا،
- دارای حیطه فعالیت و گستره غالباً بین‌المللی (صادرات، واردات، ترانزیت)،
- دارای بندر خشک،
- دسترسی پرظرفیت ریلی و جاده‌ای، جهت ترکیب، توزیع، تخلیه، بارگیری، نگهداری، خدمات ارزش‌افزوده،
- بازرسی‌های قانونی مربوط به جابجایی کالا و انجام تشریفات و کنترل‌های مرتبط گمرکی فعالیت می‌نماید.
اکنون که با تعریف دهکده لجستیک به‌خوبی آشنا شدید، توجه به این نکته ضروری است که به‌منظور احداث دهکده لجستیک در هر منطقه لازم است ابتدا زیرساخت‌های لجستیکی و دسترسی‌های آن به‌خوبی بررسی شود تا یک مکان مناسب برای احداث دهکده لجستیک برگزیده شود.